Bariatrik Cerrahi, Diyet ve Tıp Terimleri Sözlüğü

Abdominal Yağlanma: Karın çevresinde aşırı yağ birikmesi; metabolik sendrom ve kardiyovasküler hastalık riskini artırır.

Adipoz Doku: Yağ hücrelerinden oluşan, enerji depolayan ve hormon üreten vücut dokusu.

Adipozite: Aşırı yağ dokusu birikimi; obezitenin tıbbi karşılığı.

Adrenalin: Stres yanıtı sırasında salgılanan, kalp atışını ve enerji kullanımını artıran hormon.

Amino Asit: Proteinlerin yapı taşı olan organik bileşikler.

Anemi: Hemoglobin veya kırmızı kan hücresi eksikliği; yorgunluk ve soluklukla seyreder.

Anoreksiya: Aşırı zayıflama isteği nedeniyle yeme davranışının ciddi şekilde kısıtlanması.

Antrum: Midenin alt kısmı; duodenuma (onikiparmak bağırsağına) açılır.

Apne: Uyku sırasında solunumun durması; sıklıkla obeziteyle ilişkilidir.

Aspirasyon Riski: Gıda veya sıvıların soluk borusuna kaçarak akciğerlere zarar verme riski.

B12 Vitamini Eksikliği: Özellikle bariatrik cerrahi sonrası görülen, anemi ve nörolojik sorunlara yol açan durum.

Bariatrik Cerrahi: Obeziteyi tedavi etmek amacıyla yapılan kilo kaybı ameliyatları.

Bazal Metabolizma Hızı (BMH): Vücudun dinlenme halindeyken harcadığı enerji miktarı.

Besin İntoleransı: Belirli gıdaların sindirilememesi veya tolere edilememesi durumu.

Besin Takviyesi: Vitamin, mineral veya protein gibi maddeleri içeren destek ürünleri.

Beslenme Bozukluğu: Yetersiz, aşırı veya dengesiz beslenme sonucu gelişen sağlık problemleri.

Beta-Hidroksibutirat: Ketozis sırasında karaciğer tarafından üretilen bir keton cismi.

Beyaz Adipoz Doku: Enerji depolayan temel yağ dokusu tipi.

Biliyer Reflü: Safra sıvısının mideye ve yemek borusuna geri kaçması durumu.

Biyolojik Değer (Protein): Bir proteinin vücutta kullanılabilirlik oranını gösteren ölçü.

C Vitamini: Güçlü antioksidan; bağışıklık ve doku onarımında kritik rol oynar.

Carb Loading (Karbonhidrat Yüklemesi): Egzersiz öncesinde karbonhidrat tüketimini artırarak glikojen depolarını maksimize etme yöntemi.

Cerrahi Komplikasyon: Ameliyat sonrası ortaya çıkan istenmeyen durumlar.

Çinko Eksikliği: Bağışıklık sistemi zayıflığı, saç dökülmesi ve yara iyileşme sorunlarına neden olabilir.

Çölyak Hastalığı: Glüten tüketimi sonrası bağırsaklarda inflamasyona yol açan otoimmün hastalık.

Damping Sendromu: Mide içeriğinin hızla ince bağırsağa geçmesiyle oluşan çarpıntı, terleme ve halsizlik durumu.

Dehidrasyon: Vücudun aşırı sıvı kaybetmesi.

Depo Yağ: Enerji ihtiyacına karşılık saklanan yağ rezervleri.

DHEA: Böbreküstü bezinden salgılanan, hormonal dengeyi destekleyen steroid hormon.

Diyet Lifi: Sindirilmeden bağırsakta ilerleyen karbonhidrat türü; bağırsak sağlığını destekler.

Diyabet (Şeker Hastalığı): Kan şekeri seviyesinin kronik olarak yüksek seyretmesi.

Egzersiz: Düzenli fiziksel aktivite; kilo kontrolü, kas gücü ve genel sağlık için gereklidir.

Elektrolit Dengesizliği: Sodyum, potasyum gibi minerallerin dengesinin bozulması.

Emilim Bozukluğu: Besin maddelerinin bağırsaktan emiliminin yetersiz olması durumu.

Endokrin Sistem: Hormon salgılayan bezlerin oluşturduğu sistem.

Epigenetik: Genetik yapıyı değiştirmeden gen ifadesinin çevresel faktörlerle değişmesi.

Erişkin Tip Obezite: Çevresel faktörlerin etkisiyle yetişkinlik döneminde başlayan obezite tipi.

Fazla Cilt Sarkması: Hızlı kilo kaybı sonrası cildin elastikiyet kaybına bağlı sarkması.

Ferritin: Vücutta demirin depolandığı protein; kan testi ile ölçülür.

Folat Eksikliği: Anemi, gebelikte nöral tüp defekti ve büyüme geriliği ile sonuçlanabilir.

Folat (B9 Vitamini): DNA sentezi ve hücre çoğalması için gerekli vitamin.

Fosfor: Kemik ve diş sağlığı için kalsiyumla birlikte çalışan mineral.

Gastrik Bypass: Midenin küçültülmesi ve bağırsakların yeniden düzenlenmesi ile yapılan kilo kaybı ameliyatı.

Gastroözofageal Reflü Hastalığı (GERD): Mide içeriğinin yemek borusuna kaçmasıyla oluşan kronik rahatsızlık.

Ghrelin: Açlık hissini uyaran mide kaynaklı hormon.

Glukagon: Kan şekeri düştüğünde karaciğerden glikoz salınımını tetikleyen hormon.

Glukoz Tolerans Testi (GTT): Vücudun glukozu işleme kapasitesini ölçen test.

HbA1c: Ortalama 2-3 aylık kan şekeri düzeyini gösteren biyobelirteç.

Helikobakter Pilori: Mide ülseri ve gastrite neden olabilen bakteri.

Hemoglobin: Kandaki oksijen taşıyıcı protein.

Hipoglisemi: Kan şekerinin normal değerlerin altına düşmesi.

Hipotansiyon: Kan basıncının normalin altında seyretmesi.

Hiperparatiroidizm: Aşırı paratiroid hormonu üretimi nedeniyle kan kalsiyum düzeyinin yükselmesi.

İnsülin: Kan şekerini hücrelere taşıyarak düşüren pankreas hormonu.

İnsülin Direnci: Hücrelerin insüline karşı duyarsız hale gelmesi; tip 2 diyabet riskini artırır.

İnsülin Sensitivitesi: Hücrelerin insüline olan duyarlılığı; iyileşmesi glukoz kontrolünü kolaylaştırır.

İnflamasyon: Vücudun yaralanma veya enfeksiyona verdiği bağışıklık yanıtı; kronik inflamasyon obezite ile ilişkilidir.

Kas Kütlesi: Vücuttaki toplam kas dokusu hacmi; metabolizma ve hareket için esastır.

Karnitin: Yağ asitlerini hücrelerde enerji üretim merkezlerine taşıyan molekül.

Ketozis: Vücut karbonhidrat yerine yağları enerji için kullanmaya başladığında oluşan metabolik durum.

Ketojenik Diyet: Karbonhidratı azaltıp yağı artırarak ketozis oluşturan beslenme planı.

Kreatin: Kaslarda depolanan, yüksek yoğunluklu kısa süreli enerji üretimine katkı sağlayan organik bileşik.

Kwashiorkor: Protein eksikliğine bağlı gelişen, şişlik (ödem), kas erimesi ve büyüme geriliği ile karakterize çocukluk çağı hastalığı.

Lap-Band®: Mide üst kısmına yerleştirilen ayarlanabilir silikon bantla yapılan kilo kaybı cerrahisi.

Leptin: Yağ hücrelerinden salgılanan ve tokluk hissi sağlayan hormon.

Leptin Direnci: Yüksek leptin seviyelerine rağmen tokluk hissinin azalması; obeziteyle bağlantılıdır.

Lipoprotein: Kanda lipidleri taşıyan protein yapılar (HDL, LDL gibi).

Magnezyum Eksikliği: Kas krampları, kardiyak aritmiler ve kas güçsüzlüğüne neden olabilir.

Malabsorpsiyon: Besinlerin bağırsakta emiliminin bozulması; vitamin-mineral eksikliklerine yol açar.

Mangan: Antioksidan işlevlerde ve kemik gelişiminde rol oynayan eser mineral.

Metabolik Sendrom: Abdominal obezite, hipertansiyon, yüksek kan şekeri ve dislipidemiyi içeren sendrom.

Mikrobiyota: İnsan vücudunda, özellikle bağırsaklarda yaşayan mikroskobik canlılar topluluğu.

Niasin (B3 Vitamini): Hücresel enerji üretimi için önemli vitamin. Eksikliği Pellagra hastalığına yol açar.

Nöral Tüp Defekti: Folik asit eksikliği nedeniyle gebelikte gelişen omurga veya beyin kusurları.

Nöropati: Genellikle diyabet veya vitamin eksikliğine bağlı sinir hasarı.

Obezite: Vücut yağ oranının sağlığı tehdit edecek düzeyde artması; BMI ≥ 30 kg/m² ile tanımlanır.

Omega-3 Yağ Asitleri: Anti-inflamatuvar etki gösteren, kalp ve beyin sağlığını destekleyen esansiyel yağ asitleri.

Pankreatin: Sindirim enzimlerini içeren, pankreas işlev bozukluklarında kullanılan takviye.

Pellagra: Niasin eksikliğine bağlı gelişen dermatit, ishal ve demans ile karakterize hastalık.

Prebiyotik: Bağırsak florasında faydalı bakterileri besleyen sindirilemeyen lifler.

Protein Enerji Malnütrisyonu: Yetersiz protein ve enerji alımına bağlı gelişen ciddi beslenme bozukluğu.

Proteoliz: Proteinlerin amino asitlere parçalanması süreci.

Reflü: Mide asidinin yemek borusuna geri kaçması ile oluşan rahatsızlık.

Revizyon Cerrahisi: İlk bariatrik ameliyatın başarısız olması sonrası yapılan düzeltici cerrahi işlem.

Sarkopeni: Yaşla birlikte kas kütlesi ve fonksiyonunun azalması.

Sleeve Gastrektomi: Midenin büyük bir kısmının çıkarılarak hacminin küçültüldüğü bariatrik cerrahi yöntemi.

Takviye Edici Gıdalar: Vitamin, mineral, protein veya diğer faydalı bileşenleri destek amaçlı sunan ürünler.

Termogenez: Vücudun enerji harcayarak ısı üretmesi süreci.

Tiamin (B1 Vitamini): Karbonhidrat metabolizması için gerekli vitamin; eksikliği Wernicke Ensefalopatisi gibi nörolojik bozukluklara neden olabilir.

Trigliserid: Enerji kaynağı olan kanda dolaşan yağ türü; yüksek seviyeleri kardiyovasküler risk oluşturur.

Vitamin A: Görme sağlığı ve bağışıklık sistemi için önemli yağda çözünen vitamin.

Vitamin B12: Sinir sistemi sağlığı ve kırmızı kan hücresi üretimi için gerekli vitamin.

Vitamin D Eksikliği: Kemik yoğunluğunun azalmasına (osteoporoz) ve kas zayıflığına neden olabilir.

Vitamin K Eksikliği: Kanın pıhtılaşmasında sorunlara ve kanama riskine yol açabilir.

Wernicke Ensefalopatisi: B1 vitamini eksikliğine bağlı gelişen, mental konfüzyon, ataksi ve göz kaslarında felç ile karakterize nörolojik acil durum.